ks. prof. Józef Tischner (1931-2000)...

ks. prof. Józef Tischner (1931-2000) był jedną z najciekawszych i najbarwniejszych postaci polskiego życia intelektualnego w drugiej połowie XX wieku. Wybitny filozof i utalentowany publicysta, ceniony duszpasterz i komentator naszej rzeczywistości, bezlitosny w polemikach, a jednocześnie otwarty na różnorodność opinii i przekonań. Do historii przeszedł jako autor "Etyki solidarności" - książki opisującej etyczny fundament ruchu społecznego, który wpłynął na kształt współczesnego świata. Przez całe swoje życie był blisko związany ze środowiskiem "Tygodnika Powszechnego" i Społecznego Instytutu Wydawniczego "Znak".


 „Wartości nie leją się na nas z góry, jak woda z flaszki. One także wymagają od nas wyboru. Życie podsuwa pewne wartości, ale od człowieka zależy, czy będzie je pielęgnował…”
ks. Józef Tischner

 
Dzieciństwo i młodość

Józef Tischner urodził się 12 marca 1931 roku w Starym Sączu. Jego rodzice byli nauczycielami: ojciec - Józef, matka - Weronika.
Dzieciństwo i młodość spędził w Łopusznej, gdzie ojciec dostał posadę kierownika szkoły. Mieszkali w budynku szkolnym; to dlatego w późniejszych latach podpisywał się niekiedy: "Józek Szkolny".
W czasie wojny Tischnerowie musieli na kilka lat opuścić Łopuszną. Przez pewien czas mieszkali w Rabie Wyżnej, a w 1942 roku ojca przeniesiono do szkoły w Rogoźniku, gdzie doczekali wyzwolenia. Tam też Józef Tischner - junior skończył szkołę powszechną oraz pierwszą gimnazjalną. W 1945 roku przyjęto go do gimnazjum w Nowym Targu, gdzie cztery lata później zdał tzw. dużą maturę. W maju 1950 roku wstąpił do seminarium przy ulicy Podzamcze w Krakowie.


Praca duszpasterska

Święcenia kapłańskie przyjął 26 czerwca 1955 roku z rąk bp. Franciszka Jopa. Zachęcony przez księdza Kłósaka podjął studia na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (lata 1955 – 1957). Po powrocie do Krakowa kontynuował je na Wydziale Historyczno - Filozoficznym UJ (1957 – 1959). Równocześnie, w tych samych latach pracował jako wikariusz w parafii św. Mikołaja w Chrzanowie i w parafii św. Kazimierza w Krakowie (1959 – 1963). W 1963 roku obronił doktorat u prof. Romana Ingardena na UJ.
Od 1963 roku wykładał filozofię w obecnej Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. W 1974 roku habilitował się w ATK. W tym czasie współpracował już intensywnie z "Tygodnikiem Powszechnym" i miesięcznikiem "Znak". W latach '70. odprawiał w kościele św. Marka słynne Msze święte dla przedszkolaków. Równocześnie pełnił obowiązki duszpasterza krakowskiej inteligencji, którą gromadziły jego głośne "trzynastki" w kościele św. Anny.
W tym czasie włączył się również w ruch niezależnych inicjatyw kulturalnych. Od roku 1980 wykładał filozofię dramatu w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie oraz filozofię na Wydziale Filologicznym UJ.
Działalność w latach '70 i '80
Z ruchem "Solidarności" związał się od początku jego powstania; 19 października 1980 wygłosił w Katedrze Wawelskiej głośną homilię do przywódców NSZZ "Solidarność" ('Solidarność sumień'), która dała początek dziełu "Etyka solidarności". W 1981 roku był gościem I Ogólnopolskiego Zjazdu Delegatów "Solidarności". Wraz z działaczami NSZZ "Solidarność" RI (Rolników Indywidualnych) organizował w latach '80. pomoc dla rolników z Podhala.
Jako kapelan Związku Podhalan zainicjował tradycję sierpniowych Mszy świętych w intencji Ojczyzny w kaplicy pod Turbaczem (od roku 1982), na które przybywali pielgrzymi z całej Polski. Równocześnie współtworzył Wydział Filozoficzny PAT (od 1981), pełnił funkcję jego dziekana, a od roku 1985 był profesorem nadzwyczajnym tej uczelni.
Współzałożyciel i prezydent Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu (1981). W roku 1993 otrzymał Nagrodę Polskiego PEN Clubu (w kategorii 'za twórczość poetycką, prozatorską i eseistyczną'). Honorowe doktoraty przyznały mu Uniwersytet Łódzki i Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Krakowie. Kawaler Orderu Orła Białego (1999).


 Twórczość - dorobek literacki

Autor wielu książek, w tym dzieł filozoficznych ("Filozofia dramatu", 1990, wyd. 2 popr. 1998; "Spór o istnienie człowieka", 1998), zbiorów szkiców i esejów poświęconych problematyce filozoficznej, społecznej i religijnej (m.in. "Świat ludzkiej nadziei", 1975; "Etyka solidarności", 1981, wznowiona wraz z "Homo sovieticus", 1992; "Myślenie według wartości", 1982; "Nieszczęsny dar wolności", 1993; "Spowiedź rewolucjonisty", "Czytając Fenomenologię ducha Hegla", 1993; "W krainie schorowanej wyobraźni", 1997; "Ksiądz na manowcach", 1999). Wyszły drukiem tomy rozmów ("Między Panem a Plebanem" - z Adamem Michnikiem i Jackiem Żakowskim, 1995; "Tischner czyta Katechizm":, 1996, wraz z J. Żakowskim; "Przekonać Pana Boga", wraz z Dorotą Zańko i Jarosławem Gowinem, 1999). Szczególne miejsce w Jego twórczości zajmują utwory pisane stylizowaną gwarą podhalańską, z których najbardziej znanym jest nawiązująca do tradycji góralskiej gawędy "Historia filozofii po góralsku" (1997).
Szeroką popularność przyniosły ks. Tischnerowi audycje radiowe (m.in. "Rozmowy bez pointy" prowadzone z Jarosławem Gowinem na antenie Radia Kraków) i programy telewizyjne.


W ostatnich latach życia ciężko zachorował na raka krtani. Kolejne operacje pozbawiły Go możliwości mówienia. Mimo to prawie do ostatniej chwili wciąż pisał; z tego czasu pochodzą przejmujące teksty o Bożym Miłosierdziu. Zmarł 28 czerwca 2000 roku w Krakowie. 2 lipca został pochowany  w Łopusznej.